به گزارش مشرق، با توجه به اینکه توسعه و پیشرفت مناطق محروم کشور یکی از اولویت‌های انقلاب اسلامی برشمرده می‌شود، بدین جهت از «سید امیرحسین مدنی، معاون توسعه روستایی مناطق محروم کشور و مسئول دبیرخانه جهاد سازندگی» دعوت کرده‌ایم تا در گپ‌وگفتی به برنامه های این معاونت در دولت سیزدهم بپردازیم.

مدیرعاملی بنیادهای برکت و احسان ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره)، شرکت گسترش انفورماتیک ایران، عضویت در هیات مدیره شرکت‌های صانیر و صندوق اشتغال برکت، معاونت بازرگانی شهاب خودرو، ریاست هیات مدیره شرکتهای آلوپن و گسترش کارآفرینی ایران، ریاست هیات امنای دانشگاه جامع انفورماتیک ایران و گروه جهادی آل یاسین از جمله سوابق و مسئولیت‌های قبلی امیرحسین مدنی به‌شمار می‌رود. 

متن گفت‌وگو به شرح ذیل است:

 گفتمان جهاد سازندگی چگونه در انقلاب شکل گرفت و چه ارتباطی با توسعه مناطق محروم دارد؟

مدنی: یکی از نفحاتی که در انقلاب اتفاق افتاد و امام خمینی(ره) در پیش گرفتند، حضور مردم در میدان بود. نرم افزار انقلاب اسلامی، نرم افزار مردم پایه بود که این بار اداره کشور و اصلاح کشور به دوش می کشیدند. از اوایل انقلاب اسلامی در بخش های مختلف این مهم شکل گرفت همه پرسی ها و انتخابات و ... همه در این راستا بود.

امام(ره) در ابتدای سال ۵۸ به روحانیت دستوری دارند که شما دست مردم را بگیرید و با مردم اداره ها را راه بیندازید. گزارش‌های بسیار سنگینی به امام در خصوص محرومیت می رسد که سپس ایشان فرمان تشکیل جهاد سازندگی را صادر می‌کنند تا مردم به میدان بیایند و در محرومیت زدایی یاری کنند.

محرومیت زیرساختی فرهنگی و ....جهاد سازندگی بر مبنای یک سری پارامترها شکل گرفت در هشت سال دفاع مقدس هم امام خمینی(ره) باز هم فقط به ارتش تکیه نمی کنند و از همان ابتدا حضور مردم را مطرح می کنند. بعد از رحلت امام خمینی(ره) و در زمان رهبری مقام معظم رهبری نیز همین نرم افزار مردم محور ادامه یافته است. با توجه به شرایطی که بعد از رحلت امام(ره) به وجود می آید دولت هایی که سر کار می آمدند با افتخار می گفتند نگاهشان تکنوکراتی هست و عملکردشان توجه به لیبرالیسم بوده است استدلالشان این بوده است که کشور زمانی انقلاب شده است و الان باید ساختارها کشور را اداره کنند.

هشت سال سازندگی یک مسیر، در هشت سال بعدی دوباره پوزیشن های مدرنیت و اجتماعی نگر با مدل های غربی پیش می رود، مقطع دولت احمدی نژاد هم باز با نگاه استفاده از مردم همراه بوده ولی نگاه بالا به پایینی بوده است.

 نقش رهبری در راهبری جهاد سازندگی طی سال های گذشته رو چطور می‌بینید؟

مدنی: یک مقطعی رهبری تشخیص می دهند که نرم افزار اصلی انقلاب دچار آسیب می شود از سال ۹۰ سیری در بیانات ایشان شکل می گیرد که حضور مردم بسیار اهمیت دارد اینکه ایشان در مقاطعی حتی جملات سنگینی می گویند:« آنچه برای بنای زندگی و سازندگی آینده مورد انتظار است، بدون مشارکت مردم تحقّق‌پذیر نیست. بنابراین علاوه بر مدیریّتی که مسئولین باید انجام بدهند، حضور مردم در هر دو عرصه لازم و ضروری است؛ هم عرصه‌ی اقتصاد، هم عرصه‌ی فرهنگ. بدون حضور مردم کار پیش نخواهد رفت و مقصود تحقّق پیدا نخواهد کرد.»

رهبری می گویند: «اگر از مردم منقطع شدیم دیری نخواهد پایید و کاری پیش نخواهد رفت.» ایشان در سال ۹۰ خطابشان به دولت است و حاکمیت باید کاری کند که مردم به میدان بیایند و هنرمندانه طراحی هایی انجام شود. از سال ۹۷ ایشان فرمان را تغییر می دهند و مخاطبشان را خود جوانان قرار می‌دهند. دولت جوان انقلابی را مطرح می کنند. این بدان مفهوم است که رهبری دیگر از دولت ها قطع امید می کنند لذا خطاب را به مردم می کنند و مسئله آتش به اختیار را مطرح می کنند.

آتش به اختیار در زمان جنگ هنگامی انجام می شد که سامانه های واسطه دیگر از کار می افتاد و معلوم می شود که وقتی رهبری این مسئله را مطرح کردند دیگر از واسطه های ناامید شدند و مستقیما مردم و جوانان را مورد خطاب قرار دادند. در سال ۹۸ رهبری وقتی بحث گام دوم انقلاب به میان می آیند می‌فرمایند که آتش به اختیار هم سازماندهی می خواهد و این سازماندهی را به حلقه‌های میانی می‌سپارند یعنی جامعه نخبگانی می خواهد که این را سازماندهی کنند.

رهبری نهادها را به سمت اجتماعی سازی سوق می دهند و در سال های ۹۷ و ۹۸ می بینیم که ستاد اجرایی و بنیاد مستضعفان در همین راستا پیش رفته و اجتماعی سازی می شوند. از یک مقطعی رهبری این ستادها را سمت نقش آفرینی به عنوان حلقه های میانی سوق می دهند و مجموعه های آستان قدس و ... به وسط می آیند.

رهبری در مراسم تنفیذ رئیس جمهور فلش را دوباره به سمت دولت بر می گردانند و این بدان معناست که این دولت بستر لازم برای حاکمیت مردمی را دارد. اخیرا در دیار رهبری و مردم قم در سالروز قیام ۱۹ دی رهبری به دولت مردمی اشاره می کنند و می گویند که باید این راه ادامه داشته باشد و البته خطاب به دولت می گویند که کامل نیست و باید ساز و کار مناسبی طراحی شود.

 برنامه ها و اولویت های این دولت در حوزه جهاد سازندگی و توسعه مناطق محروم روستایی چیست؟

مدنی: زمینه این دولت رسیدگی به مردم است و رئیس دولت ملقب به سید محرومان است از این رو بوده است که رهبری دوباره پس از چند سال ماموریت مردم محوری را دوباره به دولت می سپارند. یکی از پارامترهایی که در همین حین و در راستای مردم محوری و رسیدگی به محرومان مطرح می شود بحث جهاد سازندگی است جهاد سازندگی در زمان هایی که نرم افزار کشور در حال تغییر به سمت مدل های غربی و تکنوکراتی بوده، تعطیل شده است در زمان دولت آقای هاشمی به صورت ساختار دولتی در می آید و ابتدای زمان خاتمی فاتحه جهاد خوانده می شود.

حجت الاسلام رئیسی در ابتدای دولت تقریبا چهار ماه قبل رسما اعلام می کنند که ما بنا به احیای جهاد سازندگی داریم و دستور می دهند تا تیم هایی تشکل و این مسئله را به صورت کارشناسی مورد بررسی قرار دهند. ما هم جزو این تیم بودیم که تازه وارد بدنه دولت شده بودیم، گزارشی در حوزه محرومیت زدایی آماده کردیم و به رئیس جمهور ارائه دادیم و گفتیم اگر با توجه به شرایط کنونی، قرار به احیای جهاد سازندگی باشد، چرا که شرایط کنونی نسبت به آن دوران بسیار متفاوت تر شده است و زیرساخت های روستایی بسیار پیشرفت داشته است در حوزه راه نزدیک به ۸۰ درصد تکمیل و پیشرفت داشته است و به نظر می رسد نیازی به حضور مردم در این میدان ها نیست و مردم باید وارد میدان چالش های اصل انقلاب شوند، چالش اصلی کشور در حال حاضر مسائل اقتصادی و معیشتی است.

لزوم اصلاح قوانین دست و پاگیر روستاییان (دانلود)

فارس: در گزارشی که به رئیس جمهور ارائه کردید به چه موضوعاتی اشاره شده بود؟

مدنی: در گزارشی که خدمت ریاست جمهوری ارائه دادیم لزوم محرومیت زدایی را در سه دسته اقتصاد، فرهنگی، اجتماعی و هویتی (که مشکلات بسیاری در حوزه هویتی در روستاهای ما وجود دارد) و مدیریت ارائه خدمات مطرح کردیم.

به طور مثال روستاییان برای انجام یک کار عادی برای مثال خرید مسکن با ۴۰ دستگاه درگیر هستند! و این ها همه عوامل مهمی در افزایش میزان مهاجرت هستند ناچار که برای همه کارهای اداری باید به شهر مراجعه کنند. این مشکل فقط برای مناطق محروم نیست و در کل کشور با آن دست و پنجه نرم می کنیم.

در حوزه محرومیت زدایی در حال حاضر گروه های مختلفی فعالیت می کنند بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی شیب عجیب غریبی در تشکیل گروه های مردمی داریم و جهش چند برابری داشتیم. قوانین دست و پاگیر زیادی هست که روستاییان را آزار می دهد برای مثال یک نفر که ۸۰ سال است در یک روستای کوهپایه ای زندگی می کند اکنون به او اجازه ساخت منزل مسکونی اش را نمی دهند و یا اگر هم بدهند هزینه بالایی را باید برای دریافت مجوز صرف کند. این مسائل باید حل شود.

 موازی کاری بین دستگاه های دولتی (دانلود)

متاسفانه در حال حاضر دستگاه های زیادی در راستای محرومیت زدایی فعالیت می کنند ولی این مشکلات روستاییان هنوز هم حل نشده است. چرا بعد از ۴۰ سال نمی توانیم بگوییم محرومیت از بین رفته است! دستگاه های زیادی به صورت موازی کار می کنند و باری به هر جهت است فرماندهی برای هماهنگی این دستگاه ها وجود ندارد. ساختار ایجاد شده و اصلاح نشده است. مشکل در حوزه تنظیم گری و مدیریتی و هماهنگی این دستگاه هاست. اگر بنا بر احیای جهاد سازندگی است باید این جهاد مطابق گام دوم انقلاب باشد. بسیج سازندگی فقط ۴۲ هزار گروه دارد این بسیج باید در راس پشتیبانی شود و کار آن ۱۰ برابر شود بنا نیست به صورت موازی دستگاه دیگری ایجاد شود بلکه یک پشتیبان و هماهنگ کننده برای همه این ها نیاز است.

در جلساتی که داشتیم، در خصوص جایگاه حقوقی جهاد سازندگی نظرات مختلفی مطرح شد و بنا شد مدتی با گروه های مختلف در این خصوص بررسی و تصمیم گیری شود. جلسات متعددی برگزار شد و نظرسنجی از ۷۴۰ گروه جهادی انجام شد و در نهایت گزارش مفصلی خدمت ریاست جمهوری ارائه شد. این جهاد سازندگی باید ستادی باشد و در راستای هماهنگی و پشتیبانی دستگاه های حاضر باشد و تنظیم گری و تسهیل گری مردمی کند و در حوزه عملیات مدیریت و فرماندهی را آغاز کند تا دغدغه رهبری و حل مسائل کشوری برطرف شود.

 حاصل آن گزارش قرار است چه شود و هدف چیست؟

مدنی: در شورای عالی اداری مصوب شد که شورای توسعه روستایی تبدیل به شورای جهاد سازندگی به ریاست رئیس جمهوری شود و در نبود ایشان معاون اول حضور یابند. مجموعه ستادی فرابخشی شروع به فعالیت کند. هم اکنون چالش های کشور مشخص است و نرم افزار مردمی ۱۴۰۰ متناسب با چالش های روز و ابزارهای روز شکل گیرد. در واقع باید گفت نرم افزار ۱۴۰۰ با نرم افزار سال ۵۸ از لحاظ چالش ها و ابزارها بسیار متفاوت است که باید دوباره احیا و بازسازی شود. مسئله اصلی کشور اقتصاد و معیشت مردم است که باید در این راستا با همراهی مردم گام برداشته شود و به گفته رهبری اگر مردم دخیل نباشند شکست قطعی است.

رهبری در سال ۹۹ فرمودند که رزمایش مواسات و همدلی شکل گیرد و مردم به میدان آمدند، کار جدیدی که امسال تعریف کردند فرمودند این رزمایش را به سمت اشتغال زایی و رفع مشکلات معیشت مردم ببرید که متاسفانه این فرمایش روی زمین ماند. رفع مشکلات اقتصادی و اشتغال بسیار سخت است که هنوز کسی به صورت جدی وارد میدان نشده است. اگر پارسال سرمان بالا بود و رهبری بابت انجام رزمایش مواسات تشکر کردند امسال سرمان پایین است چرا که هیچ کار عملیاتی جدی در راستای اشتغال زایی و رفع مشکلات معیشتی مردم برداشته نشده است. به همین سبب لازم است که مردم در جهت فرمان رهبری به سمت اشتغالزایی و کارآفرینی بروند.

دولت باید در راستای جهاد تولید و تبیین راهکار داشته باشد. اولویت کنونی کشور به فرموده رهبری اقتصاد است دولت نهضتی با عنوان نهضت احیای واحدهای اقتصادی راه انداخته است که عینا کار جهاد سازندگی است. رشد اقتصادی با بهبود بهره وری و سرمایه گذاری اتفاق می افتد که دولت امسال ۵/۴ درصد از طریق بهره وری و ۵/۳ درصد از طریق سرمایه گذاری را مطرح کرده است.

به اندازه کل بودجه دولت سرمایه گذاری نیاز است که چگونه می تواند رشد هشت درصدی اتفاق بیفتد؟ اگر مجموعه هایی که قبلا زیرساخت هایشان ایجاد شده و الان به دلیل نبود بودجه و یا مشکلات دیگر تعطیل هستند، احیا شوند بودجه ای به مراتب کمتر از تاسیس مجموعه های جدید می طلبد که جهاد سازندگی باید در این راستا وارد میدان شود. اتمام پروژه های نیمه تمام هم در همین راستا است که بودجه کمتری می طلبد و مشکلات بزرگی را در حوزه اقتصاد رفع می کند.

* آیا هدف احیای همه‌ی واحدهای تولیدی است؟

مدنی: زمانی که هدایت منابع به درستی انجام نشود و کنترل درست نقدینگی صورت نگیرد مشکلات اقتصادی دوچندان می شود. دولت حاضر در راستای کنترل نقدینگی کارهای خوبی شروع کرده است و نشان می دهد که این مشکلات باید از راس اجرایی کشور حل شود در واقع می توان گفت تصمیم گیری در خصوص هدایت سرمایه گذاری به سمت مشاغل تولیدی در دست حاکمیت است که آن هم بخشی در حوزه اختیارات دولت است.

منابع نباید به صورت موازی در دستگاه های مختلف تلف شود. یکپارچه سازی و پشتیبانی واحد باید انجام شود. برای احیای واحدهای تولیدی باید از مدل‌های مختلفی که در دنیا استفاده می شود، بهره برداری کرد چرا که همه واحدهای نیمه تعطیل کنونی لزوما قابل احیا نیستند و یا منفعتی در احیای آن وجود ندارد ولی همین واحدها هم منابعی هستند که باید در راستای حل مشکلات دیگری به کار گرفته شود.

سخن پایانی:

مدنی: در حال حاضر در مرحله طراحی هستیم و به مدل های خوبی رسیده ایم. حل مشکلات اقتصادی کاری نیست که به سادگی صورت گیرد و باید فرمول های هنرمندانه ای طراحی شود که مردم به میدان بیایند و بتوان در راستای حل مشکلات اقتصادی و معیشتی گام برداشت.

اشتغال زایی نیز برنامه گسترده ای می طلبد که در واقع با توانمندسازی متفاوت است توانمندسازی یعنی به صورت جامع با استفاده از مزیت‌های منطقه ای و فردی و عوامل محیطی حاکم برنامه ریزی کرد. به طور مثال نباید بیش از حد روی مسائل کشاورزی در مناطقی که مشکل آبی وجود دارد، تاکید کرد، در چنین مناطقی باید بر روی حوزه های دیگری تمرکز و برنامه ریزی کرد.